In 2011 werd ik directeur van de basisschool van de Werkplaats Kindergemeenschap in Bilthoven. Een school met een rijke traditie en zeer bijzondere geschiedenis. De school van Kees Boeke, zijn vrouw Betty. De school waar de prinsessen eens op hebben gezeten (maar ook weer vroegtijdig hebben verlaten). Een van de scholen in de jaren dertig van de vorige eeuw die paste bij de onderwijsvernieuwers zoals Montessori, Freinet, Steiner en Boeke dus.
Een bijzondere school en een school als alle anderen in het land. Over de door mij ervaren 'bijzonderheid' schrijf ik een aantal columns. Zoals altijd om anderen te inspireren om eens te overwegen of zichzelf af te laten vragen: waarom doen wij het nu eigenlijk precies anders?
In mijn eerste weken op de Werkplaats struikelde ik met regelmaat over de woorden van de school. Woorden, what's in a name? Zo dacht ik in eerste instantie. Leerlingen zijn werkers, leerkrachten zijn medewerkers. Ik moest bij die schijnbaar eenvoudige woorden steeds nadenken bij het gebruik daarvan.
Het zal na deze zes jaar weer wennen worden om de gebruikelijke woorden als juf en meester in mijn nieuwe werkomgeving te horen klinken. Ik ben er namelijk nogal aan gehecht geraakt; werkers en medewerkers. De mooie woorden waar gelijkwaardigheid in weerklinkt. De werker en de medewerker. De volwassenen die geheel vertrouwd door de jongeren met hun voornamen worden aangesproken. Ik heb daar nooit enig disrespect uit horen klinken. Vooral deze dagen klinkt het 'hé Jeroen' over het schoolpleiin heen. Voor kind en volwassene voelt het veilig.
Het is natuurlijk veel meer dan het gebruik van die woorden. Na een aantal weken na mijn start doorzag ik dat, of liever gezegd doorvoelde ik dat. Het is in die woorden ingesloten dat de volwassene zich op dezelfde hoogte stelt als het kind. De volwassenheid van de medewerker draagt zorg voor de veiligheid in het contact. In die zin blijft het toch altijd wat ongelijkwaardig. Maar niet als vanzelfsprekendheid. De ongelijkwaardigheid komt pas naar voren wanneer het gevraagd wordt. Liever wordt de werker verleid om zelf de leiding te nemen. De leiding in zijn eigen proces, binnen de kaders die de school voor hem en de andere kinderen heeft neergezet.
Om die reden dekt het woord 'medewerker' ook zo mooi de lading. Medewerking aan de werker.
Het is bijzonder dat Boeke dit dus in de jaren '30 van de vorige eeuw heeft neergezet. Het zijn de gebruiken die onlosmakelijke aan de Werkplaats zijn verbonden en die zo betekenisvol zijn in de pedagogische opdracht die aan de school verbonden ligt.
Vanuit dezelfde hoogte benaderd wordt het kind (en volwassene) misschien wel optimaal gezien.
Onderwijs
Na vele omzwervingen startte ik op mijn 26e in het onderwijs, in 1996. Een prachtig vak, een meer dan boeiende en inspirerende werkomgeving. Werk dat er toe doet, voor nu, voor later, voor hier en daar. Het inspireert mij tot het schrijven van deze verhalen. Enkele zijn er terug te vinden op de site van het NIVOZ. Een totaaloverzicht van de daargeplaatste artikelen vind je terug onder mijn profiel.